Dickensville - Workum - Ybema's Molen

Ybema's Molen in miniatuurversie

Ybema's Molen van Dickensville is in 2022 aan de Elfsteden collectie toegevoegd en is een miniatuuruitvoering van de gelijknamige poldermolen in de Friese stad Workum. De door de wind gedreven, 5,6 meter hoge poldermolen is in 1899 door Ybema gebouwd en behoort tot het molentype: achtkante grondzeiler met bovenkruier.

Achtkante bovenkruier met draaibare kap

Een achtkante bovenkruier heeft een achthoekige constructie van hout, met een draaibare kap waar een zogeheten staart met kruirad aan bevestigd zit. Met dit kruiwiel kan de kap van de molen gedraaid worden als de wind van richting verandert. Door dit kruien kunnen de molenwieken de wind steeds optimaal blijven vangen.

Grondzeiler vanaf de grond bedienen

In tegenstelling tot bij een onderkruier, hoeft bij een bovenkruier niet de gehele molen, maar alleen de bovenkant van de molen in de juiste windrichting gedraaid te worden. Doordat de wieken bij een grondzeiler laag boven de grond draaien, kan de molenaar de molen eenvoudig vanaf de grond bedienen.

Op- en afzeilen van de wieken

Ook kan de molenaar bij een grondzeiler de wieken vanaf de grond op- en afzeilen. Door zeilen over het hekwerk van de molenwieken te spannen, kunnen deze bij weinig wind toch nog efficiënt draaien. Bij een krachtige wind wordt de molen weer afgezeild.

Poldermolen met houten vijzel

Om als poldermolen het omringende poldergebied met een oppervlakte van 26 hectare te kunnen droogmalen, beschikt Ybema's Molen over een houten vijzel met een doorsnee van 90 cm. Deze waterschroef heeft drie schroefgangen, waarmee het bij een gemiddelde windsnelheid 190m³ water per uur omhoog kan verplaatsen.

Moderne gemalen

Door de komst van moderne gemalen verloor de poldermolen van Ybema in 1951 zijn functie. In 1957 werd de molen vanwege flink achterstallig onderhoud gerenoveerd. Rond het begin van de jaren '60 slaat Ybema een buitenlands aankoopbod van 10.000 gulden af, maar hij schenkt de grondzeiler uiteindelijk in 1963 voor een symbolisch bedrag van 1 gulden aan de gemeente Workum. De molen is in januari 1968 aan de rijksmonumentenlijst toegevoegd.

Reservegemaal bij hevige wateroverlast

Met behulp van subsidies is Ybema's Molen in 2002 weer in ere hersteld, maar ook de jaren daarna blijven renovaties noodzakelijk om de houten poldermolen te behoeden voor verval. De molen is tegenwoordig open voor publiek en zal enkel nog tijdens hevige wateroverlast worden ingezet als reservegemaal.

Ronddaaiende wieken en buitenverlichting

Ybema's Molen van Dickensville is, net als de originele grondzeiler in Workum, in een donkergroene kleur geverfd en is omzoomd met witte randen. De miniatuurmolen heeft ook net als de grote molen ronddraaiende wieken en beschikt over sfeervolle buitenverlichting.

Verschillen tussen miniatuur en originele versie

In tegenstelling tot de originele bovenkruier is de kap op de miniatuurversie van Dickensville niet draaibaar. Ook komen de molenwieken tijdens het draaien niet zo laag bij de grond als bij een echte grondzeiler. Soms worden er namelijk bij het ontwerpen van een miniatuurgebouw, om praktische of technische redenen, voor kleine wijzigingen in het ontwerp gekozen.

Miniatuurmolen voor in open landschap

De kleine poldermolen uit de Elfsteden serie is ongetwijfeld een mooie aanwinst voor in een kerst- of Elfstedendorp, waar hij goed tot zijn recht komt in een open landschap. Ook kan de miniatuurmolen heel goed op het platteland in een Hollands minidorp worden geplaatst.

Zeilen van stof

Ybema's Molen van Dickensville is vervaardigd uit porselein en beschikt over draaiende wieken van kunststof en zeilen van stof. De molen heeft een afmeting van 17 x 13.3 x 21.8 cm (B x D x H) en is werkzaam op 2x AA batterijen, maar kan ook worden aangesloten op een adapter of op de splitter van Dickensville (niet inbegrepen).